Là thương cảng nổi tiếng một thời, tại Phố Hiến đã từng có thương gia của hơn 10 nước đến kinh doanh, buôn bán như: Hà Lan, Nhật Bản, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Trung Quốc… Cùng với hàng hóa, các thương nhân nước ngoài đã mang đến đây nhiều kiến trúc và tập quán, văn hóa nước họ, Phố Hiến trở thành điểm hội tụ, giao thoa của nhiều nền văn hóa. Trải qua thời gian cùng những thăng trầm của lịch sử, Phố Hiến không còn là một thương cảng, trung tâm thương nghiệp nhưng những dấu tích của một thời hưng thịnh vẫn còn rất đậm nét trong các công trình kiến trúc, những tập quán, nếp sống. Tiêu biểu là quần thể các di tích ở thành phố Hưng Yên với trên 100 di tích, hàng trăm bia ký, hàng nghìn cổ vật có giá trị phân bố ở hầu khắp các phường, xã của thành phố Hưng Yên như: Văn miếu Xích Đằng, chùa Chuông, chùa Nễ Châu, đình chùa Hiến, đền Mẫu, đền Mây, đền Kim Đằng... Bên cạnh đó là các công trình kiến trúc có sự kết hợp, giao thoa hài hòa, tinh xảo của kiến trúc Trung Hoa, kiến trúc phương Tây với văn hóa Việt như: Đông đô Quảng Hội, đền Thiên Hậu, chùa Phố, võ Miếu, nhà thờ thiên chúa giáo… Ngoài các công trình phục vụ hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng, thành phố Hưng Yên ngày nay còn lưu giữ được một số di tích liên quan đến đời sống sinh hoạt của người Phố Hiến xưa như: Chợ, giếng, nghĩa địa của người nước ngoài…
Sự đậm đặc về di tích, trong đó phần lớn là các di tích lịch sử văn hóa gắn với tâm linh, tín ngưỡng thờ nhân thần và thiên thần đã hình thành nên một chuỗi các lễ hội truyền thống với những bản sắc riêng của từng di tích. Ở đây, mỗi công trình tôn giáo, tín ngưỡng cổ kính lại ẩn chứa trong đó một câu chuyện riêng đầy ly kỳ, triết lý. Có câu chuyện thể hiện sự tôn trọng, lòng biết ơn đối với những người đã có công với đất nước, giúp nhân dân có cuộc sống an lành; có câu chuyện thể hiện sự đồng cảm, “thương người như thể thương thân”... Từ đó tạo nên những nét riêng độc đáo của từng lễ hội tại các di tích khiến không gian văn hóa của thành phố Hưng Yên vừa đa dạng về hình thức song cũng vô cùng đậm đà về bản sắc.
Rước kiệu, một hoạt động văn hóa tín ngưỡng ở Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến
Năm 2014, khu di tích Phố Hiến được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt. Đây là niềm vinh dự, tự hào, tạo tiền đề để thành phố Hưng Yên nói riêng và tỉnh ta nói chung lưu giữ và phát huy các giá trị lịch sử văn hóa nhằm khơi dậy tiềm năng phát triển du lịch. Đồng thời, việc tổ chức Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến được gắn với các di tích và phục dựng lại các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng cổ sẽ góp phần tái hiện về một vùng đất đã đi vào lịch sử với câu ca "Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến".
Từ năm 2007, thị xã Hưng Yên, nay là thành phố Hưng Yên đã phục dựng và tổ chức Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến. Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến được tổ chức từ ngày mùng 6 tháng Ba âm lịch hàng năm. Tại lễ hội, các hoạt động thuộc phần lễ đang được thành phố nỗ lực phục dựng lại các nghi thức tế, lễ truyền thống nhằm tạo không gian văn hóa riêng. Phần hội là các hoạt động sôi nổi, náo nhiệt với những trò chơi dân gian như: Đi cầu Kiều, kéo co, thả diều sáo… Tại Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến, các tinh hoa văn hóa của các lễ hội tại các di tích được chắt lọc hội tụ, thể hiện đầy đủ sự tinh túy, đặc sắc của văn hóa đất Phố Hiến. Đến với Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của các di tích mà còn được đắm mình trong các hoạt động dân gian truyền thống. Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến là hoạt động mở màn cho một chuỗi các lễ hội tại các di tích khiến không gian lễ hội như một dòng chảy liên tục kéo dài. Trong không gian linh thiêng của các di tích, các hoạt động văn hóa cộng đồng được tái hiện phần nào khắc họa sống động, giúp du khách mường tượng về cảnh tấp nập “trên bến dưới thuyền” của Phố Hiến xưa. Đắm mình trong không khí lễ hội, du khách được tìm hiểu sâu thêm về truyền thống văn hóa, được khám phá những nét độc đáo riêng về ẩm thực, âm nhạc và các trò chơi dân gian độc đáo. Đây cũng là dịp để thành phố Hưng Yên quảng bá tiềm năng, đẩy mạnh phát triển du lịch, dịch vụ gắn với các di tích lịch sử, lễ hội… nhằm không ngừng góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Nguyễn Tuấn Cường
Chủ tịch UBND thành phố Hưng Yên
Theo baohungyen.vn